De jurken van de dames geven kleur aan het plaatje, de donkerrode traploper cachet. Zestien gloednieuwe ministers staan na hun beëdiging met rechte rug en serieuze blik met de koning op de foto. Iedereen houdt er rekening mee dat het niet gemakkelijk gaat worden, ‘maar wat zou mijn moeder het mooi gevonden hebben dit mee te maken’. Politieke loopbanen eindigen nogal eens in een drama voor de politicus of het land. Onmacht, politieke tegenwind, onkunde of een bananenschil kunnen fataal zijn. Gelukkig laat niet iedereen zich daardoor afschrikken, maar wie zijn die mensen eigenlijk?
De lat om bewindspersoon te kunnen worden ligt formeel niet heel hoog, al halen desondanks maar weinigen de top. Er worden wettelijk weinig eisen gesteld aan opleidingsniveau, ervaring, sociale vaardigheden of karakter. Partijen vormen coalities en stellen kandidaten voor. Partijgenoten waarvan ze denken dat ze de klus aankunnen en overeind blijven zonder van politieke kleur te verschieten. Integriteit is wel een punt van zorg en onderzoek. Deze naslag is volgens de AIVD geen veiligheidsonderzoek en wordt meestal gezien als een formaliteit. Dat dit keer een kandidaat-vicepremier met een vinkje in de systemen voorkomt, is dan ook een uitzonderlijk nieuwsfeit. Voor Kamerleden zijn de veiligheidsnormen minder zwaar, ze zijn immers gekozen. Een vuiltje op het blazoen is niet altijd een bezwaar, tenzij de nationale veiligheid in het geding is.
Wat weten we eigenlijk over onze politici, de mensen aan wie we het landsbestuur toevertrouwen? Niet veel en zeker niet over hun verleden, hun loyaliteit, karakter of verkeerde vrienden. Verborgen agenda’s blijven lang verborgen, totdat ze een bananenschil blijken te zijn en dan is het meestal te laat. Wie zijn die mensen op de bordesfoto en in de Kamer en hoe open staan ze voor lobbyisten, spionnen en criminelen?
In mijn misdaadroman De Rioolrat komt de hoofdpersoon, voormalig Tweede Kamerlid Jan Gans in contact met criminelen zonder scrupules. Hij bedoelt het goed, maar wordt onverwacht toch meegezogen in een nachtmerrie die hij niet kan stoppen. Het begon allemaal zo onschuldig toen Simon de partijsecretaris op zoek ging naar sponsoren, iets waar Jan zelf weinig talent voor had:
“Het contact met Claudio en de leden van de borrelclub was heel toevallig tot stand gekomen. Een bevriend partijlid had hen met elkaar in contact gebracht. De Milanees was een succesvol zakenman in Amsterdam en geïnteresseerd in de Haagse politiek. En nog belangrijker, hij wilde de partij graag sponsoren.”
Er zijn regels voor donaties, maar ook manieren om deze te omzeilen. Dat wist Simon maar al te goed. Een borrel en een goede maaltijd in een bourgondische omgeving waren voor hem de smeerolie die nou eenmaal bij het politieke bedrijf hoorde. Hij was een man met ambities en net zoals zijn partijvoorzitter niet al te scrupuleus als het over geld en relaties ging. Jan was anders, integer en een man met principes. Voor Claudio was dat geen enkel bezwaar, van alleen principes kon niemand leven wist hij.
“Simon beschouwde de leden van de borrelclub inmiddels als persoonlijke vrienden. Het waren vogels van allerlei pluimage. Veel van hen hadden Italiaanse roots. Het leek of ze allemaal op de een of andere manier familie van elkaar waren. Op hun bijeenkomsten kwamen nu ook steeds vaker politici, ambtenaren van ministeries en gemeenten. Er waren zelfs een paar wetenschappers die het leuk vonden mee te dineren en deel te nemen aan de discussies.”
Niets aan de hand? Dan zou De Rioolrat geen spannende misdaadroman zijn. Het is een boek waarin bloed vloeit dat net zo rood is als de traploper van Huis ten Bosch. Fictie of zonder dat wij het weten ook een beetje realiteit? De achterkant van de bordesfoto is de duistere wereld waarin niemand terecht wil komen, maar waarin een enkeling tegen zijn wil soms toch komt. Politici zijn interessant voor criminelen, voor de maffia en landen die weten dat bij ons veel te halen is. Veel concrete voorbeelden in Nederland zijn desondanks niet algemeen bekend. Ze zijn er natuurlijk wel en in de landen om ons heen nog meer. Het zijn geen wildwest verhalen, maar het is de harde realiteit waarin ook onze politici hun rug recht moeten houden.
In 2018 werd de Slowaakse journalist Ján Kuciak vermoord. Hij werkte aan een artikel dat de Slowaakse regering ten val zou brengen. In het dorp Vel’ka Maca, niet ver van Bratislava werd hij samen met zijn verloofde Martina Kusnirova doodgeschoten. Zijn nooit afgemaakte artikel werd niet lang daarna gepubliceerd op een aantal nieuwssites. Het ging over banden van vertrouwenspersonen van premier Robert Fico met de ‘Ndrangheta. Het Calabrese maffiasyndicaat van de families van Diego Roda en de Vadala had volgens publicaties van de BBC zakelijke contacten opgebouwd met invloedrijke overheidsfunctionarissen. Ze drukten jarenlang EU-subsidies achterover in Oost-Slowakije, een arme regio op de grens met Oekraïne. Het ging onder meer om zijn ‘chief state adviser’, een voormalig fotomodel, en de secretaris van de Nationale Veiligheidsraad, maar ook anderen. Fico verdedigde hun onschuld, desondanks stapten ze, net zoals uiteindelijk de premier zelf, allemaal op. Door het Robert Lansing Institute wordt geconcludeerd dat waarschijnlijk het Kremlin in Slowakije samenwerkt met de Libriclan van Francesco Zindato. Deze maffiaclan had belangen in de energie- en landbouwsector en nauwe banden met Fico’s staatsadviseur Maria Trosková. De maffia steunde volgens het Robert Lansing Institute in Slowakije ook minister Kalinák. Hij was betrokken bij wapenleveranties van het Slowaakse Ministerie van Defensie aan de ‘Nachtwolven’, een Russische motorclub waarvan verondersteld wordt dat deze banden heeft met Vladimir Poetin en de Russische geheime dienst. Oude wapens uit een museum was het verweer van de minister. Kan zijn, maar ze werden wel gebruikt om een anti- Navo en pro-Russische paramilitaire organisatie mee te trainen.
Er zijn talrijke voorbeelden in Europa, waarbij politici corrupt zijn en soms ook banden hebben met de Italiaanse maffia. Een paar voorbeelden:
In 2012 werd het complete stadsbestuur van Reggio Calabria in Zuid-Italië ontslagen vanwege banden met de Calabrese maffia.
In 2015 werd bekend dat de ‘Ndrangheta via alom vertrouwde donoren grote donaties deed aan Australische politici. Vervolgens werden deze succesvol bewerkt door criminele lobbyisten.
De journaliste Daphne Caruana Galizia onderzocht corruptie van Joseph Muscat, de voormalige premier en gouverneur van de Centrale Bank van Malta, en andere prominente politici bij de privatisering van een groot ziekenhuis. In 2017 werd ze vermoord.
Recent zijn er publicaties geweest van de BBC en de bekende periodiek Politico Europe over de Pro-Kremlin nieuwssite Voice of Europe die Europese politici in de aanloop naar de verkiezingen zou hebben betaald om de uitslag daarvan te beïnvloeden.
En in 2024 berichtte de liberale Friedrich-Naumann Stiftung over Chinese spionage in het Europese Parlement, mogelijk gemaakt door het AfD parlementslid Maximilian Krah.
De Rioolrat is een fictief verhaal, een avontuur waarin realiteit en fictie misschien wel meer door elkaar lopen dan wij hopen. In het boek loopt het niet voor alle betrokkenen goed af, al lijken sommigen veel aan hun nieuwe vrienden te danken te hebben:
‘De nieuwe SLG-staatsecretaris was een trouw lid van de Haagse borrelclub. Hij was Claudio dankbaar voor zijn genereuze steun tijdens de zo succesvol verlopen verkiezingscampagne.’
De achterkant van de bordesfoto is geen spannend verhaal, maar een harde realiteit die moeilijk te doorgronden is. Hopelijk is die werkelijkheid niet zo schokkend als de wereld waarin Jan Gans tegen zijn zin terechtkwam. Toen hij dacht dat hij veilig was, liep hij meer gevaar dan ooit: voor wie in de wereld van de ‘Ndrangheta terechtkomt, is er geen weg terug meer.
Pieter Chenestre
Pieter Chenestre | De Rioolrat 